SERVİKS (Rahim Ağzı Kanseri ) Tarama ve Önleme

Anatomi

Serviks terimi latincede boyun kelimesinden türemiştir ve rahim ile vajen arasında bulununan yaklaşık 3 cm uzunluğunda bir kanaldır.

Serviks kanserinin sebepleri

1- Human Papilloma Virus (HPV) enfeksiyonu (serviks kanserinin %99’undan fazlasında HPV pozitiftir)

HPV virüsünün ana bulaş yolu cinsel ilişkidir.

Cinsel birleşme şart değildir, genital bölgedeki cilt teması bulaşma için yeterlidir.

40’dan fazlası anüs ve genital bölge ile ilişkilidir.

15 tipi servikal kanser ile ilişkili yüksek riskli virüslerdir (en sık tip 16-18)

3 tanesi büyük ihtimalle yüksek riskli olabilecek gruptadır (TİP 26-53-63)

12 tanesi de düşük riskli gruptadır (en sık tip 6 -11). Bunlar genital siğillerden sorumludur

2- Erken yaşta (<16yaş) ilk cinsel ilişkide bulunmak

3- Birden fazla cinsel partner varlığı

4- Sigara içilmesi

5- Diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklar

Serviks kanserinin gelişimi

Cinsel hayatın başladığı yıllar, serviksin HPV enfeksiyonlarına en açık olduğu dönemdir. Nitekim HPV görülme sıklığının en yüksek olduğu yaş grubu da 20-24‘tür.

Ancak birçok kadın etkin bir immün yanıt vererek ortalama 1-2 yıl içinde enfeksiyondan temizlenir ve viral yükü saptanmayacak düzeylere iner.

Az bir kısımda HPV enfeksiyonu ilerler, önce kanser öncesi lezyonlara daha sonra da kansere ilerleyebilir.

Ancak ilk HPV enfeksiyonu ile kanser gelişimi oldukça uzun bir sürede (ortalama 15 yıl) olur.

Serviks kanseri neden önlenebilir bir kanserdir

Serviksin kolay ulaşılabilir bir organ olması ayrıca taramada kullanılan PAP smear ve HPV ile erken tanıya gidilebilmesi, kansere gidiş için çok uzun bir süre gerekmesi ve saptanan kanser öncesi lezyonların etkili bir şekilde tedavi edilebilmesi nedeniyle serviks kanseri tüm kanserler arasında koruyucu yaklaşımlarla en fazla başarı elde edilen kanserdir.

Serviks kanser taramasında primer önleme

1-HPV aşısı

Dünya genelinde cinsel yolla geçen en yaygın hastalık olduğu kabul edilen genital HPV enfeksiyonudur.

En sık 25 yaş altı kadınlarda görülür.

Bu enfeksiyonların büyük kısmı herhangi bir belirtiye sebep olmaz ve kendiliğinden ortadan kalkar. Ancak belirli HPV tiplerinin neden olduğu enfeksiyonlar kronikleşir ve kadınlarda serviks kanseri gelişimi ile sonuçlanır.

Serviks kanseri ve onun öncü lezyonlarının %99.7’si onkojenik HPV tipleri ile meydana gelen enfeksiyonlarla ile bağlantılıdır.

HPV aşıları enfeksiyon partikülü içermez, virüse ait kapsid proteinlerini içerir.

İki tip HPV aşısı mevcuttur:

1-Kuadrivalan (4’lü) HPV aşısı: Tip 6-11 (siğillere sebep olan tipler) ve Tip 16-18 (serviks kanserine sebep olan tipler) tiplerine karşı antikor oluşturur.

Aşı kas içine 0-2 ve 6. aylarda 3 doz olarak uygulanır.

2-Bivalan (2’li) HPV aşısı: Tip 16 ve 18’e, çapraz koruma ile de tip 31 ve 45’e karşı etkilidir.

Aşı kas içine 0-1 ve 6. ay şeması ile uygulanır.

*Aşı şemasında herhangi bir zamanda seri bölünürse yeniden başlamadan seri kaldığı yerden devam ettirilir.

*Maksimum etki için HPV aşısı ideal olarak cinsel aktivite başlangıcından önce uygulanmalıdır.

*Cinsel aktif kadınlar ise yaşa dayalı önerilerle aşılanmalıdırlar fakat bağışıklık kazanmada HPV tiplerinden biri ile enfekte olan kadınlarda daha az fayda olacaktır.

*Aşıların 9-26 yaş arası kadınlarda uygulanması önerilir.

*HPV aşılarının uzun dönem koruyuculuğu ile ilgili belirsizlik nedeniyle aşılanmış kişilerin de tarama programlarının devam etmesi gerekmektedir.

2-Kondom Kullanımı

Kondom kullanımının HPV’ye bağlı hastalık gelişimi ve devamlılığına karşı bir miktar koruma sağladığı ancak tam bir koruma sağlamadığı bilinmektedir. İstikrarlı kondom kullananlarda servikal HPV testi pozitifliği daha az olmakla birlikte, kondom ile korunmayan bölgelerde HPV bulaşabilmektedir.

Servikal kanser taramasında sekonder önleme

Amaç kadınların HPV enfeksiyonunu almasından sonra prekanseröz lezyonlara (yaklaşık 10 yıl) ve prekanseröz lezyondan kansere (yaklaşık 10 yıl) dönüşüm için oldukça yavaş olan ilerleme esnasında tekrarlayan taramalarla bu aşamanın herhangi bir safhasında değişimi yakalayıp müdahale etmektir.

1-Smear

 
Dökülen servikal hücrelerin toplanıp incelenmesi esasına dayanan bir testtir.

Smear, alınması son derece basit ve ağrısız bir işlemdir. Jinekolojik muayene esnasında rahatlıkla uygulanabilen tek kullanımlık vajinal spekulum takıldıktan sonra serviks görünür. Serviksten bir fırça yardımıyla örnek alınır.

Smear’in serviks kanseri taramasında kullanılmaya başlamasıyla birlikte kanser sıklığında belirgin bir azalma görülmüş ancak yeteri kadar başarı elde edilememiştir.

Çünkü smear ile taramanın duyarlılığı (hastalığı taşıyanları tespit edebilmesi) % 51’dir.

Smear’in duyarlılığının çok iyi olmamasına rağmen çoklu taramalar serviks kanserini önlemede çok etikilidir.

Smearin ideal alınma zamanı adet kanamasının tamamen bittikten sonraki günlerdir.

Smear almak için gerekli şartlar:

-En az 48 saatlik cinsel perhiz

-En az 24 saat süreyle vajinal duş yapılmamalıdır

-En az 48 saat süreyle herhangi bir vajinal medikasyon (krem veya ilaç) kullanılmamalıdır

-Kanama olmamalıdır

2-HPV taraması

Serviks kanseri taramasında tek başına veya smear ile birlikte kullanıldığında taramanın duyarlılığını arttırmaktadır.

HPV taraması serviks kanseri ve prekanseröz lezyonlarla ilgili, hücresel anomalileri daha iyi ve daha uzun süre tahmin edebilmektedir.

Böylece uzun güvenlik penceresi devreye girmekte ve tarama aralıkları bu testle birlikte daha seyrek olabilmektedir.

Önerilen tarama programı:

21 yaş altı: Tarama önerilmiyor

21-29 yaş arası: 3 yılda bir smear

30-65 yaş arası: Aşağıdakilerden herhangi biri

a- 3 yılda bir smear

b- 5 yılda bir HPV testi

c- 5 yılda bir HPV+Smear testi

65 yaş üstü: Öncesinde yeterli negatif tarama sonuçları varsa 65 yaş üstünde tarama önerilmiyor.

Öncesinde histerektomi (rahmi alınmış) olmuş veya serviksi alınmış kişiler: Yüksek gradeli servikal prekanseröz lezyon veya serviks kanseri öyküsü yoksa tarama önerilmemektedir.